BỆNH  TAY  CHÂN  MIỆNG

I/ ĐẠI CƯƠNG

Bệnh tay, chân và miệng (TCM) là một hội chứng bệnh ở người do virus đường ruột của họ Picornaviridae gây ra. Giống vi rút gây bệnh TCM phổ biến nhất là Coxsackie A và virus Enterovirus 71 (EV-71).^[1] Đây là một bệnh thường gặp ở nhũ nhi và trẻ em. Bệnh thường được đặc trưng bởi sốt, đau họng và nổi ban có bọng nước. Triệu chứng đầu tiên thường là sốt nhẹ, biếng ăn, mệt mỏi và đau họng. Một đến hai ngày sau khi xuất hiện sốt trẻ bắt đầu đau miệng. Khám họng trẻ có thể phát hiện các chấm đỏ nhỏ sau đó biến thành các bọng nước và thường tiến triển đến loét. Các tổn thương này có thể thấy ở lưỡi, nướu và bên trong má. Ban da xuất hiện trong vòng 1 đến 2 ngày với các tổn thương phẳng trên da hoặc có thể gồ lên, máu đỏ và một số hình thành bọng nước. Ban này không ngứa và thường khu trú ở lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân. Như vậy ban điển hình thường xuất hiện ở các vị trí tay, chân và miệng nên bệnh có tên Bệnh Tay – Chân    - Miệng. Tuy nhiên ban có thể xuất hiện ở mông. Một số trường hợp, ban chỉ xuất hiện ở miệng mà không thấy ở các vị trí khác.

II/ NGUYÊN NHÂN

Bệnh Tay – Chân - Miệng do một nhóm virus thuộc nhóm Enterovirus gây nên. Tác nhân thường gặp nhất là Coxsackievirus A16, đôi khi do Enterovirus 71 và các virus ruột khác. Theo các chuyên gia, A16 ít gây biến chứng thần kinh và có thể tự hết trong vài ngày, còn EV 71 là loại nguy hiểm dễ gây các biến chứng thần kinh và tim mạch khiến trẻ tử vong. Nhóm virus ruột bao gồm các phân nhóm virus Poliovirus, coxsackievirus, Echovirus và một số enterovirus khác không xếp vào phân nhóm nào.

III /TRIỆU CHỨNG

Các triệu chứng của bệnh TCM bao gồm:^[2]

- Sốt

- Nhức đầu

- Ói mửa

- Mệt mỏi

- Khó chịu

- Đau lan lỗ tai

- Đau họng

- Thương tổn đau rát ở răng và miệng

- Phát ban không ngứa toàn thân, kèm theo đó là nhiều nốt mụn trên lòng bàn tay và lòng bàn chân

- Loét miệng

- Mụn lở và giộp da trên xuất hiện trên mông của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

- Trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi trở nên khó chịu

- Biếng ăn

- Tiêu chảy

Thời kỳ ủ bệnh thường thấy (thời gian từ khi nhiễm bệnh và bắt đầu có triệu chứng) là 3-7 ngày.

Triệu chứng ban đầu có thể là sốt thường kèm theo một cơn đau họng. Chán ăn và khó chịu nói chung cũng có thể xảy ra. Từ một đến hai ngày sau khi bị sốt, các nốt mụn lở đau rát (tổn thương) có thể xuất hiện trong miệng và / hoặc cổ họng. Chứng phát ban có thể nhìn thấy rõ ràng trên bàn tay, bàn chân, miệng, lưỡi, bên trong má, và đôi khi cũng gặp ở mông (nhưng nói chung, phát ban trên mông do bệnh tiêu chảygây ra.)

IV / CHẨN ĐOÁN

Chẩn đoán bệnh thường dựa trên biểu hiện lâm sàng với vị trí đặc trưng của ban (tay, chân, miệng và mông). Phân lập virus từ các bệnh phẩm phết họng hay dịch của các bọng nước thường sau 2 đến 4 tuần mới có kết quả nên nó không hữu ích cho chẩn đoán trên từng bệnh nhân cụ thể mà chỉ có ý nghĩa chẩn đoán hồi cứu và ý nghĩa dịch tễ học. Các thầy thuốc lâm sàng thường không yêu cầu xét nghiệm này. Và không phải tất cả các phòng xét nghiệm vi sinh vật đều có thể thực hiện kỹ thuật nuôi cấy virus gây bệnh được.

V / ĐIỀU TRỊ

Không có thuốc chuyên trị đặc biệt bệnh cho tay, chân và miệng. Cá nhân có triệu chứng như sốt và đau từ vết loét, có thể cảm thấy dễ chịu hơn bằng việc sử dụng thuốc. Bệnh TCM là một bệnh do virus phải phát triển một cách tự nhiên, nhiều bác sĩ không cho sử dụng thuốc về bệnh này, trừ khi bị nhiễm trùng nặng. Nhiễm trùng ở trẻ lớn tuổi hơn, thanh thiếu niên, và người lớn thường rất nhẹ và kéo dài khoảng 1 tuần hoặc đôi khi lâu hơn. Thuốc hạ sốt sẽ có tác dụng hạ sốt cao. Tắm nước ấm cũng sẽ giúp làm hạ nhiệt độ xuống.

Chỉ có một số ít người bệnh được yêu cầu phải nhập viện, chủ yếu là do kết quả của biến chứng thần kinh (viêm não, viêm màng não, hoặc liệt nhao cấp tính) hoặc phù phổi / xuất huyết phổi

VI / CÁCH PHÒNG BỆNH

- Vệ sinh cá nhân : Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày đặc biệt trước khi chế biến thức ăn ,trước khi ăn và cho trẻ ăn , trước khi bế trẻ ,sau khi đi vệ sinh,sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.Tắm rửa cho trẻ bằng nước ấm sạch .

- Vệ sinh ăn uống : thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng ,ăn chín uống sôi.Vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng( tốt nhất là ngâm ,tráng nước sôi) . Sử dụng nước sạch trong sinh họat hàng ngày .Không mớm thức ăn cho trẻ,không cho trẻ ăn bốc,mút tay hoặc ngậm ,mút đồ chơi.Không cho trẻ dùng chung khăn ăn,khăn tay,vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa,thìa ,đồ chơi chưa được khử trùng

          - Bổ sung vitamin C hàng ngày : để tăng sức đề kháng cho trẻ ,tăng cường khả năng chống nhiễm khuẩn ,kích thích cơ thể tổng hợp nên Interferon ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn và virus vào trong tế bào . Vì thế ,việc bổ sung đủ nhu cầu vitamin C cho cơ thể trẻ hàng ngày là điều cần thiết,nhằm giúp trẻ tăng cường sức đề kháng và miễn dịch tốt , phòng tránh bệnh dịch tấn công .

- Quản lý phân : sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh ,phân ,chất thải của trẻ phải được thu gom ,xử lý và đổ vào nhà tiêu hợp vệ sinh

- Theo dõi và phát hiện sớm : Trẻ em phải được thường xuyên theo dõi sức khỏe để kịp thời phát hiện , tổ chức cách ly ,điều trị các trường hợp mắc bệnh ,tránh lây bệnh cho các trẻ khác.

- Cách ly và điều trị kịp thời khi phát bệnh : Các nhà trẻ ,mẫu giáo ,nhóm trẻ tập trung và hộ gia đình có trẻ dưới 6 tuổi cần chủ động theo dõi sức khỏe của trẻ ,kịp thời phát hiện bệnh và đưa ngay đến các cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Trẻ bị bệnh phải được cách ly ít nhất 10 ngày kể từ khi khởi bệnh ,không cho trẻ có biểu hiện bệnh đến lớp và chơi với các trẻ khác .